Digitalizacja negatywów na podłożu szklanym w Muzeum Krakowa
Pracownia digitalizacji w MK powstała w 2010 roku w ramach realizacji projektu „Udostępnianie i digitalizacja zbiorów 2D”. Utworzono w pełni profesjonalną pracownię, funkcjonalnie zaprojektowaną, wyposażoną w wysokiej klasy skanery i sprzęt fotograficzny, w profesjonalne oprogramowanie graficzne i kalibracyjne oraz zaplecze informatyczne z podręcznym serwerem – repozytorium. W ramach projektu zdigitalizowano około 20 tys. obiektów.




Doświadczenie zdobyte w ramach projektu oraz baza sprzętowa, pozwoliły na rozwój pracowni, zwiększenie jej wszechstronności, wprowadzanie usprawnień jak i konstrukcję urządzeń dedykowanych do digitalizacji określonego rodzaju obiektów.
MK posiada w swych zbiorach około 15 tys. negatywów na podłożu szklanych w tym 8,5 tys. negatywów srebrowych i kolodionowych z pracowni Ignacego Kriegera.
Archiwalne negatywy na podłożu szklanym są obiektami niezwykle podatnymi na uszkodzenia i wrażliwymi na działanie i zmiany temperatury oraz wilgotności powietrza. Czynnik czasu spowodował degradację obrazu objawiającą się zadymieniem, zaczernieniem lub blaknięciem obrazu, pękaniem warstwy emulsji czy też odklejaniem się jej od podłoża (płyty szklanej). Metoda skanowania stosowana dotychczas nie zapewnia bezpieczeństwa mechanicznego i cieplnego tak wrażliwych obiektów, jak i uzyskania wysokiej jakości obrazu cyfrowego z negatywów bardzo jasnych lub bardzo ciemnych ,zadymionych czy uszkodzonych.
Uwzględniając ww. kryteria, ustalono, że digitalizacja negatywów z naszych zbiorów m.in. negatywów na podłożu szklanym z zakładu Ignacego Kriegera zostanie przeprowadzona metodą fotografii w świetle przechodzącym. W tym celu zostało wykonane wg. autorskiego projektu, stanowisko do reprodukcji materiałów transparentnych.

1. Aparat cyfrowy na kolumnie reprodukcyjnej
2. Flesze studyjne lub lampy światła ciągłego do rejestracji powierzchni – uszkodzeń i maskowań
3. Negatyw na podłożu szklanym
4. Maskownica
5. Komora dyfuzyjna-rozpraszająca światło i zespół filtrów rozpraszających
6. Flesz studyjny
7. Monitor do podglądu Live View przy ustawieniu negatywu i kadrowaniu
8. Monitor graficzny
9. Komputer – stacja graficzna
W przyjętym rozwiązaniu elementem rejestrującym jest aparat cyfrowy, a źródłem światła – mocny flesz studyjny z możliwością zdalnej regulacji natężenia błysku. Światło z flesza po przejściu przez komorę mieszającą i filtry rozpraszające (komora dyfuzyjna) przechodzi przez negatyw szklany i dociera do aparatu cyfrowego.
Zgodnie z założeniami projektowymi urządzenie zapewnia m.in.
1. wyeliminowanie wstrząsów poprzez masę i stabilność
2. precyzję i powtarzalność regulacji i ustawień
3. digitalizację negatywów do formatu 30 x 40 cm
4. uzyskanie wysokiej jakości odwzorowań cyfrowych
5. digitalizację „trudnych i wrażliwych” obiektów , bardzo jasnych, ciemnych z uszkodzoną emulsją
6. eliminację zagrożenia cieplnego poprzez zastosowania impulsowego zimnego źródła światła znacznie oddalonego od negatywu.
7. eliminację zagrożenia mechanicznego, klisza jest ułożona na stole reprodukcyjnym emulsją skierowaną w kierunku aparatu a więc do góry i nie jest narażona na nacisk
8. precyzyjne pozycjonowanie negatywu i maskowanie światła szkodliwego (światło szkodliwe-niepożądane to silne światło wpadające wprost do obiektywu poza fotografowanym obiektem)
9. wykorzystanie w pełni możliwości technicznych stosowanego sprzętu ; tethering, Live View, zdalne wyzwalanie, zasilanie sieciowe, natychmiastowy podgląd wykonanej ekspozycji jako negatyw lub pozytyw
10. współpracę z profesjonalnym oprogramowaniem graficznym
11. precyzyjne ustawienie równoległości – matrycy aparatu i negatywu

digitalizowanej metodą skanowania i fotografii w świetle przechodzącym
Przykład odwzorowania cyfrowego uszkodzonego negatywu na podłożu szklanym.


Przykład efektów digitalizacji negatywów za pomocą metody skanowania i fotografii w świetle przechodzącym.

A-negatyw ; B-opracowany pozytyw

A-negatyw RAW ; B-opracowany pozytyw
Digitalizacja metodą fotograficzną pozwala na wyodrębnienie detali z danego negatywu.




Stanowisko do reprodukcji negatywów na podłożu szklanym
Przedstawione poniżej stanowisko jest druga wersją przyrządu, zmodyfikowaną i ulepszoną.



1. Kolumna reprodukcyjna Kaiser rePRO motion
2. Sterownik silnika kolumny
3. Zespolona głowica fotograficzna wraz aparatem cyfrowym
4. Monitor do ustawiania ostrości poprzez Live View
5. Monitor do podglądu wykonanej ekspozycji
6. Sterowanie światłem roboczym (tu Lampa błyskowa 1200Ws)
7. Maskownica
8. Płaszczyzna robocza
9. Czujnik temperatury z sondą umieszczona tuz pod płaszczyzna roboczą
10. Regulacja natężenia oświetlenia komory świetlnej LED
11. Wyłączniki światła pomocniczego-technicznego
12. Instalacja sprężonego powietrza
13. Wyłącznik dotykowy komory świetlnej
W każdej sytuacji fotograficznej należy do minimum ograniczać światło szkodliwe tzn. silne światło wpadające wprost do obiektywu poza fotografowanym obiektem. W przypadku reprodukcji w świetle przechodzącym jego eliminacja polega na dokładnym maskowaniu-zasłanianiu pól wolnych od obrazu a zawartych w kadrze. W fotografii reprodukcyjnej takie zadanie spełnia maskownica.
Standardowa maskownica nie pozwala na maskowanie elementów o kątach różnych od prostego.
Negatywów na podłożu szklanym bardzo często nie są prostokątne ani kwadratowe lecz czworokątne, dlatego też w ramach projektu skonstruowano również maskownicę o ruchomych trzech ramionach pozwalających w dużym zakresie zmieniać kąt ułożenia ramion.

Na stanowisku wykonano digitalizację kilku tysięcy negatywów na podłożu szklanym w tym około 4 tys. negatywów kolodionowych z pracowni Ignacego Kriegera. Klisze wcześniej zostały poddane przeglądowi i konserwacji w ramach prowadzonego przez MK projektu konserwacji negatywów na podłożu szklanym.
Szersze omówienie zagadnienia można znaleźć na stronie Biblioteki Narodowej Polona Labs w artykule „Zagadnienia digitalizacji klisz szklanych”
http://labs.polona.pl/2019/02/zagadnienia-digitalizacji-klisz-szklanych/